在阿斯塔纳跟王豪会晤记录
… An activist who goes by the pseudonym Azat Erkin, because he still has family in Xinjiang, recently described in a Facebook post a meeting he had in Kazakhstan with an ethnic Han resident from Xinjiang. The man, who was given the name Wang Hao to protect his identity, said his wife worked in one of the political camps and went on to explain what life is currently like in the region.
“Citizen IDs are divided into three kinds now in Xinjiang — white, yellow, and red. Your moving about is relatively free if yours is categorized as white. If it’s yellow, you can go from the villages to the towns, but only with the approval of the local commune authorities (whose office is web-linked to national security). If it’s red, you can only stay in the village, and don’t have permission to go anywhere,” Wang said, per an English translation. …
王豪是克拉玛依小伙子，他邀请我去阿斯塔纳，因为他们要在阿斯塔纳留一天，之后去别的城市工作。当初我也有顾虑，开始不信任他，后来发现他也被监控了，了解到在如此艰难状况下也想冒险给我传达信息，之后我改变主意，答应跟他见面了。
2018年6月15日，午饭时间，我在他们住的宾馆餐厅等候他，不过一会儿他们来了，3个人，有王豪。他们吃完饭之后，王豪说要去洗手间，剩下的2人回自己的房间去了。王豪从洗手间出来坐到我的旁边，叙述了自己所知道的事情：
我叫王豪，今年28岁，我在****公司上班，我家在克拉玛依，我想给您叙述以下最近在发生的事情。
1. 在新疆（东突）身份证要分三种，叫白底、黄底、红底。如果是白底的话，你出行相对自由；如果是黄底的话，可以从村到镇出行，但需要社区批准（跟国保是联网的）才可以去镇；如果是红底的话，就只能待在村里，哪儿也不准去，就算是要让你做紧急手术也不让你出村子，就会等死在家里，从学习中心出来的人大多数是红底身份证。
2. 我老婆在司法厅工作。她的职务就是给学习中心的教师们上课（就像Sayragul Sauytbay），她不分昼夜的干活儿，没有休假日，我当时很生气，问她到底忙活着什么，在学习中心一般教什么，她就除了说：“我死了也不会告诉你的（国家级秘密）”其他的不说。但有一次她说漏嘴了，告诉了一个事情，是这样的：在阿勒泰的汉族公务员毛某给在库尔勒工作的汉族公务员老婆李某抱怨说工作太辛苦，太累，他们俩就在微信发点小牢骚聊天，第二天一早一批武装人员就把俩人抓起来也送进各自的学习中心了。
3. 去年从甘肃省调来了3万名援疆干部，他们啥活儿也没干，他们的主要工作就是监控当地汉族干部跟少数民族干部的一举一动、一言一行。如果谁说错一句话直接上报给上级，就会把那位干部关起来。甚至还有伊宁市的汉族书记也关进去了（在伊宁市监狱级别最高的应该是他），还有其他干部也关进去了。现领导层都不是当地汉族干部，而是从内地过来的，尤其是甘肃的最多。
4. 维吾尔人现都很老实了，没有小偷了，没有偷盗行为了，社会治安可以，但总是会有莫名的恐惧感，身边全是警察，鸣响的警车，内心有一种压迫感，让人很疲惫。上次我旁边有个汉族小伙儿，我们俩准备买馕，当时卖馕的维吾尔人不小心看了汉族小伙儿一眼，那小伙儿大哄：“看什么看！想去学习中心吗？”那位维吾尔人跑进屋里了，他女儿过来领钱了。
5. 刚开始我不相信清真寺被毁，有意去了一趟附近的（工作单位在库尔勒）清真寺，去了之后发现只剩下围墙了，里面（清真寺）没有。旁边一路人以为我是穆斯林，嘲讽说：“里面没了（清真寺），你可以坐在里面礼拜”。
6. 我们每人有“门进卡”，没有那个卡进不了商店，而且只能进规定的商店，比如我的门进卡只能去楼下的商店跟大商场购物，其他社区的商店我进不了，也买不了东西。因为我的卡在其他社区商店不让进，会警报。所以在规定的商店订什么价，我们只能付那个价钱，没有选择的余地。
7. 以前餐厅有清真标志，现没有任何标志。汉人开的餐厅还是少数民族开的餐厅没有区别，只能看厨师的样貌来判断清真餐厅还是汉餐。
8. 有一次我带着孩子进了商场，手里有0.5升矿泉水，门卫说要让我喝一口，我喝了，之后我孩子说要吃冰激凌跑去外面了，买完冰激凌准备进商场，门卫又要求我喝手中的矿泉水，我又喝了，逛完商场准备出去时门卫又要求我喝手中的矿泉水，我当时气的给老婆打电话说明情况，她说要照他们的做，如果表达不满他们有权利把我送进学习中心。
9. 在学习中心背习近平语录跟大会精神。如果谁背的熟，谁就会释放，一般每隔3个月要考核。但无论是从学习中心出来的，还是教师都不会给你透露任何学习中心内部的消息，“死了也不会给你说”除了这一句你不会获得任何信息。
10. 现不能辞职，如果要写辞职申请的话会被送到3个月或更长的学习中心。
11. 准备出境时，边境人员是一位维吾尔人，他把我叫到了办公室，说我长了点胡须，我说我不是维吾尔人，我是汉族，他更生气了，并要求不立即刮胡子的话会直接送到学习中心，我无奈只好从行李包拿起剃须刀在办公室刮完了胡须，之后允许我出境了。
阿扎提。叶尔肯. 15.06.2018. 阿斯塔纳。
Translated by Gene Bunin:
The following is another (supposed) testimony, this time from “Wang Hao”, a Han resident of Xinjiang who met up with activist Azat Erkin while visiting Kazakhstan. While I generally trust Azat Erkin, I wasn’t there for their conversation and can say nothing about Wang Hao. Certain parts of this seem a little dubious to me, though none of it is inconceivable. In short, this may be worthwhile, but do read critically.
To bolster things a bit, I also asked a friend from the region for their commentary. Their comments (where applicable) are in the brackets following each point in Wang Hao’s testimony.
The original, in Mandarin and Kazakh, may be found here: https://www.facebook.com/erkin.azat.56/posts/211964632978843. My translation with commentary below:
“My name is Wang Hao. I’m 28 and work at Company XYZ. My home’s in Karamay. I’d like to describe to you the things happening there lately.
1. Citizen IDs are divided into three kinds now in Xinjiang — white, yellow, and red. Your moving about is relatively free if yours is categorized as white. If it’s yellow, you can go from the villages to the towns, but only with the approval of the local commune authorities (whose office is web-linked to national security). If it’s red, you can only stay in the village, and don’t have permission to go anywhere. Even if you have to get an emergency operation done they won’t let you leave the village, with you left at home to wait for death. Most of the people who have come out of education centers are marked as red.
[Uyghurs arriving from abroad are automatically marked as “escaped criminals” in the system, will be sent to where their registration (hukou/nopus) is. Emigrating out to inner China is really difficult now for them. Try to do it and you’ll be sent back and possibly to camp.]
2. My wife works in the judiciary department. Her duties include training the teachers who work in the education centers. She works night and day and doesn’t have any days off. I once got really angry and asked her just what she does all the time, as well as what they usually taught at those centers. Apart from telling me that she’d “take that information to her grave”, she said absolutely nothing about it. But one time she slipped up and told me this one thing:
A Han government employee in Altai, Mr. Mao, complained to his wife — a Han government employee in Korla, Ms. Li — about how hard and tiring work was. They grumbled about it on WeChat for a bit, and the next morning a group of armed authorities came and took them away to different education centers.
[Not that scary. Just make sure to pay attention to the specific keywords/people.]
3. The 30000 “Aid Xinjiang” cadres who were transferred over from Gansu last year haven’t done any work, their main job consisting of surveilling over everything the local Han and ethnic minority cadres do and say. If anyone says something wrong, it gets reported to the higher ups, with that cadre getting locked up. Even the Han secretary in Yining City got locked away (most likely making him the highest-ranked official in the Yining City prison). Other cadres have been locked away as well. The Leader ranks aren’t filled by local Han anymore, but by those who’ve come from inner China, the greatest portion being from Gansu.
4. The Uyghurs are all really honest and upright now. No thieves, no thieving. Public order is pretty good, but there’s always this unexplainable feeling of terror. You’re always surrounded by police and by the blaring police cars. It puts you on edge and really wears you out.
Once, I was standing next to a Han guy. We were getting ready to buy nan when the Uyghur nan seller slipped up and shot the Han guy a glance, to which the Han guy replied by yelling: “What you looking at?! Want to end up in an education center?” That Uyghur ran inside and had his daughter come out to take our money.
5. At the beginning, I didn’t believe that the mosques were being destroyed. Out of curiosity, I went to check out one nearby (my work unit’s in Korla). Upon entering, I saw that all that was left were the walls. There was nothing inside. A passerby took me for a Muslim and mockingly said: “There’s nothing inside. You can sit in there and do your prayer.”
6. All of us have access cards. Unless you have it on you, you can’t go in stores, and even then you can only go in designated ones. For example, my access card only lets me shop at the stores downstairs and the shopping mall(s). I can’t go into any other stores in the commune, or buy anything there. If I tried, it would automatically alert the police. So you have to pay whatever the price is at the designated stores, with no choice to shop elsewhere.
[The access cards used to work for the whole city, but are now limited to just their corresponding communes.]
7. Halal restaurants used to have “Halal” signs before, but now they’ve got nothing. There’s no visual difference between Han and ethnic-minority restaurants. You can only tell if it’s Halal or Han by looking at the chef.
[Uyghur owners can only hire local cooks/waiters. Uyghur restaurants are disappearing, though. Removing Halal signs was one of the first things Chen Quanguo took up, starting back in 2016. Hui deal with this by putting an iwriq — a Halal kettle for washing — outside the restaurant.]
8. I once took my kid to the mall. I had a half-liter bottle of mineral water in my hand, and the guard at the door told me to take a chug, so I did. Later my kid wanted some ice cream outside, and so we went out. Coming back in, I was asked to take another chug, and so again I did. After we were done going around the shopping mall and got ready to leave, the guard asked me to drink the water again. I got really angry and called my wife to tell her what was happening, but she just told me to do as they said, since if I expressed disapproval they had the right to take me to an education center.
[Door guards don’t have that authority. To do it, they’d have to first summon the police.]
9. In the education centers, they study Xi Jinping’s quotations and the “spirit of the Congress”. Anyone who can memorize them will be let out, with a test every 3 months usually. But regardless if it’s the ex-detainees or the instructors, none of them will make you privy to what’s happening in the centers. Apart from the “I’ll take it to my grave” thing, you can’t get any information about them.
[Rare that people are released.]
10. You can’t leave your job now. If you write a letter of resignation, you can find yourself being taken to an education center for 3 months or longer.
11. When I was getting ready to leave the country, the Uyghur customs officer called me into the office and told me that I had grown a bit of a beard. I said I was Han, not Uyghur, which made him even angrier, and he demanded that I shave the beard off right away or be sent to an education camp. I didn’t have much choice but to take the shaver out of my luggage and shave right in the office, after which I was allowed to cross the border.”
Уаң Хаумен Астанада сұқбат
Уаң Хау Қарамайлық жігіт, Ол мені Астанаға келуге шақырды, өйткені олар астанада бір күндей тұрып, басқа қалаға жұмыс бабымен кетеді екен. Басында менде үрей болды, оған сенімсіздік таныттым, соңында оның да бақылауда екенін, менімен зор қиыншылықта кезікпекші болғанын білген соң, онымен кездесуге бел будым.
15 Маусым, 2018 жылы, түскі уақыт, Мен олардың қонақ үйінің астындағы асханада тамақ бұйырттым, бір кезде олар келді, 3 адам, ішінде Уаң Хау бар. Олар тамақ ішіп болды. сосын Уаң хау Туалетке сұранды, қалған екеуі қонақ үйдегі жатын бөлмелеріне кетіп қалды. Уаң Хау тазалық бөлмесінен шығып менің қасыма келді. амандасқан соң, маған өзінің көрген білгендерін баяндай бастады:
Менің атым Уаң Хау, мен биыл 28 жастамын. Мен **** деген компанияда жасаймын. үйім Қарамайда, Мен сізге осы жуық жылдарда болған жағдайды айтайын.
1. Шинжияңда (Шығыс Түркстан) Қазір жеке куəлік үшке бөлінеді. Ақ дəрежелі(白底), Сары дəрежелі(黄底), Қызыл дəрежелі(红底). Егер Ақ дəрежелі болса онда сіз емін-еркін жүре аласыз. Егер сары дəрежелі болса, онда тек ауыл мен аудан арасында жүре аласыз, соның өзінде Микро район əкімшілігінен(Қоғам қауіпсіздік Мекемесімен бірге байланған) рұқсат алған жағдайда, Егер Қызыл дəрежелі болса онда Ауыл ішінде жатасың, ешқайда шыға алмайсың, мейлі саған жедел операция жасау керек болса да, шыға алмайсың, ауылыңда өлесің. үйренуден шыққандар көбінде Қызыл дəрежелі болады.
2. Менің əйелім Əділет басқармасында жұмыс жасайды. оның міндеті үйренудегі оқытушыларға сабақ беру (Сайрагүл Сауытбай сияқты), ол күндіз-түні жұмыс жасайды, демалыс жоқ, мен оған кəдімгідей ренжідім. не жұмыс жасап жүргенін, үйренуде не өтетінін сұрадым, ол тек:”Саған өлсемде айтпаймын” дегеннен басқа айтпады, бірақ бір жолы бір əңгіме аузынан шығып кетті. ол былай еді, Алтайда жұмыс жасайтын Қытай жігіт Мао Корлада жұмыс жасайтын Қытай əйелі Лиға жұмыстың ауыр екенін айтып, екеуі ішкі наздарын Уечат арқылы айтыпты бір-біріне. Ертесі күні осы екі ерлі зайыптыны Үйренуге салып жіберіпті.
3. Былтыр Гансу Провинциясынан отыз мыңға жуық Қытай кадрларды алып келді көмекке деп, олар еш жұмыс істемеді, тек Шинжияңдағы Жергілікті Қытай кадрлер мен ұлттық кадрлерді аңдумен болды. кімнің аузынан қате сөз шығады соларды жоғарыға мəлімдеп қаматқызып отырды, қамалғандардың ішінде Құлжа қаласының əкімі (жергілікті Қытай) жəне басқа жергілікті əкімдер болды. Қазір билік басындағылар көбі жергілікті Қытайлар емес, ішкі Қытайдан келгендер, көбісі Гансу Провинциясынан келгендер.
4. Ұйғырлар қазір басылып қалды. ұрлық жоқ, рахат, бірақ өне бойыңды басқа қорқыныш билейді, Жан жағыңның бəрі сақшы, бəрі мияулаған сақшы көлігінің дыбыстары, рухани жақтан шаршатып болады. Алдында бір кезде, қасымда бір Қытай болды, екеуміз бір ұйғырдан нан алдық, бір кезде ана ұйғыр ана қытайға қарап қалған еді, ана қытай: “немене, үйренуге кіргің келіп жүрме?” деп еді, ол ұйғыр жүгіріп үйіне кіріп кетті. ақшасын қызы келіп алды.
5. Мешіттердің қиратылғанына басында сенбедім, əдейі бір қасымдағы (жұмыс орны Корла) мешітке бардым, барсам тек сыртқы қабырғалары қалыпты, іші жоқ. Қасымда бір Қытай мені мұсылман екен деп қалды, əзілдеп: “Іші жоқ енді, ішіне кіріп, намаз жасай бер” деп күліп кетті.
6. есіктен кіру карточкасы (门进卡) деген болады, ол болмаса дүкендерге кіре алмайсыз, əрі тек белгілеген дүкеннен ғана ала аласыз, Мысалы менің Карточкаммен тек үйдің астындағы дүкен мен базардағы дүкеннен ғана зат, азық түлік ала аламын. басқа жерден ала алмаймын. өйткені есіктен кіру карточкасы басқа дүкенге қабылдамайды, шиқылдап қоя береді. Сондықтан ол жерде қанша баға қояды, амалсыз сол бағаны төлеймін.
7. Бұрын Асханаларда Халал дейтін белгі бар еді, қазір ешқандай белгі жоқ. Қытайдың Асханасы мен Ұлттықтың Асханасында айырмашылық жоқ. тек аспаздардың түрі арқылы ажыратамыз.
8. Бір күні Базарға балам екеуіміз кірдік, қолымда 0.5 су бар еді, есікте тексеруші суды ашып ішуімді бұйырды. мен іштім, сосын балам балмұздақ жемекші болып, жүгіріп сыртқа шығып кетті, менде оның артынан шықтым, қайта базарға кірдім, есіктің алдындағы күзетші маған суды қайта ішуімді бұйырды, қайта іштім, Базардан шығарда маған суды қайта ішуді бұйырды, мен жынданып кеттім, əйеліме қоңырау шалсам, əйелім сол күзетшілердің айтқанын істеуді бұйырды, əйтпесе үйренуге кетіп қалуым мүмкін екенін ескертті.
9. Үйренуде Шидің жəне жиналыстың сөздерін жаттайды. кім ерте жаттап шықса сол ерте шығады, орташа 3 айда бір тест алып шығарады. бірақ үйренуден шыққандар болсын, оқытушылары болсын ішінде не болғаны туралы тіс жарып айтпайды бізге. олар тек :”өлсек те айтпаймыз” дейді. басқа сөз ала алмайсың.
10. Қазір жұмыстан шығуыңа болмайды. Жұмыстан шығу арызын жазсаң, 3 ай не одан ұзақ мерзімге үйренуге кетесің.
11. Қытайдан кетер кезде, шекарада тұрғанымда, кеден қызметкері бір ұйғыр жігіт екен, мені жеке бөлмеге шақырды, əрі маған сақалымның өсіп кеткенін айтты. мен өзімнің Ұйғыр емес, Қытай екенімді айтқанда ол тіпті жынданды, мені сақалымды дереу алмасам, үйренуге кететінмді ескертті, мен амалсыз жүгімнен сақал қырғыш алып, сол бөлмеде сақалымды алдым, соңынан шекарадан шықтым.
Азат Еркін. 15.06.2018. Астана.
ۋاڭ حاۋمەن استانادا سۇقبات
ۋاڭ حاۋ قارامايلىق جىگىت، ول مەنى استاناعا كەلۋگە شاقىردى، ويتكەنى ولار استانادا ءبىر كۇندەي تۇرىپ، باسقا قالاعا جۇمىس بابىمەن كەتەدى ەكەن. باسىندا مەندە ۇرەي بولدى، وعان سەنىمسىزدىك تانىتتىم، سوڭىندا ونىڭ دا باقىلاۋدا ەكەنىن، مەنىمەن زور قيىنشىلىقتا كەزىكپەكشى بولعانىن بىلگەن سوڭ، ونىمەن كەزدەسۋگە بەل بۋدىم.
15 ماۋسىم، 2018 جىلى، تۇسكى ۋاقىت، مەن ولاردىڭ قوناق ءۇيىنىڭ استىنداعى اسحانادا تاماق بۇيىرتتىم، ءبىر كەزدە ولار كەلدى، 3 ادام، ىشىندە ۋاڭ حاۋ بار. ولار تاماق ءىشىپ بولدى. سوسىن ۋاڭ حاۋ تۋالەتكە سۇراندى، قالعان ەكەۋى قوناق ۇيدەگى جاتىن بولمەلەرىنە كەتىپ قالدى. ۋاڭ حاۋ تازالىق بولمەسىنەن شىعىپ مەنىڭ قاسىما كەلدى. امانداسقان سوڭ، ماعان ءوزىنىڭ كورگەن بىلگەندەرىن بايانداي باستادى:
مەنىڭ اتىم ۋاڭ حاۋ، مەن بيىل 28 جاستامىن. مەن **** دەگەن كومپانييادا جاسايمىن. ءۇيىم قارامايدا، مەن سىزگە وسى جۋىق جىلداردا بولعان جاعدايدى ايتايىن.
1. شينجيياڭدا (شىعىس تۇركستان) قازىر جەكە كۋəلىك ۇشكە بولىنەدى. اق دəرەجەلى(白底)، سارى دəرەجەلى(黄底)، قىزىل دəرەجەلى(红底). ەگەر اق دəرەجەلى بولسا وندا ءسىز ەمىن-ەركىن جۇرە الاسىز. ەگەر سارى دəرەجەلى بولسا، وندا تەك اۋىل مەن اۋدان اراسىندا جۇرە الاسىز، سونىڭ وزىندە ميكرو رايون əكىمشىلىگىنەن(قوعام قاۋىپسىزدىك مەكەمەسىمەن بىرگە بايلانعان) رۇقسات العان جاعدايدا، ەگەر قىزىل دəرەجەلى بولسا وندا اۋىل ىشىندە جاتاسىڭ، ەشقايدا شىعا المايسىڭ، مەيلى ساعان جەدەل وپەراتسييا جاساۋ كەرەك بولسا دا، شىعا المايسىڭ، اۋىلىڭدا ولەسىڭ. ۇيرەنۋدەن شىققاندار كوبىندە قىزىل دəرەجەلى بولادى.
2. مەنىڭ əيەلىم əدىلەت باسقارماسىندا جۇمىس جاسايدى. ونىڭ مىندەتى ۇيرەنۋدەگى وقىتۋشىلارعا ساباق بەرۋ (سايراگۇل ساۋىتباي سيياقتى)، ول كۇندىز-ءتۇنى جۇمىس جاسايدى، دەمالىس جوق، مەن وعان كəدىمگىدەي رەنجىدىم. نە جۇمىس جاساپ جۇرگەنىن، ۇيرەنۋدە نە وتەتىنىن سۇرادىم، ول تەك:”ساعان ولسەمدە ايتپايمىن” دەگەننەن باسقا ايتپادى، بىراق ءبىر جولى ءبىر əڭگىمە اۋزىنان شىعىپ كەتتى. ول بىلاي ەدى، التايدا جۇمىس جاسايتىن قىتاي جىگىت ماو كورلادا جۇمىس جاسايتىن قىتاي əيەلى ليعا جۇمىستىڭ اۋىر ەكەنىن ايتىپ، ەكەۋى ىشكى نازدارىن ۋەچات ارقىلى ايتىپتى ءبىر-بىرىنە. ەرتەسى كۇنى وسى ەكى ەرلى زايىپتىنى ۇيرەنۋگە سالىپ جىبەرىپتى.
3. بىلتىر گانسۋ پروۆينتسيياسىنان وتىز مىڭعا جۋىق قىتاي كادرلاردى الىپ كەلدى كومەككە دەپ، ولار ەش جۇمىس ىستەمەدى، تەك شينجيياڭداعى جەرگىلىكتى قىتاي كادرلەر مەن ۇلتتىق كادرلەردى اڭدۋمەن بولدى. كىمنىڭ اۋزىنان قاتە ءسوز شىعادى سولاردى جوعارىعا مəلىمدەپ قاماتقىزىپ وتىردى، قامالعانداردىڭ ىشىندە قۇلجا قالاسىنىڭ əكىمى (جەرگىلىكتى قىتاي) جəنە باسقا جەرگىلىكتى əكىمدەر بولدى. قازىر بيلىك باسىنداعىلار كوبى جەرگىلىكتى قىتايلار ەمەس، ىشكى قىتايدان كەلگەندەر، كوبىسى گانسۋ پروۆينتسيياسىنان كەلگەندەر.
4. ۇيعىرلار قازىر باسىلىپ قالدى. ۇرلىق جوق، راحات، بىراق ونە بويىڭدى باسقا قورقىنىش بيلەيدى، جان جاعىڭنىڭ ءبəرى ساقشى، ءبəرى ميياۋلاعان ساقشى كولىگىنىڭ دىبىستارى، رۋحاني جاقتان شارشاتىپ بولادى. الدىندا ءبىر كەزدە، قاسىمدا ءبىر قىتاي بولدى، ەكەۋمىز ءبىر ۇيعىردان نان الدىق، ءبىر كەزدە انا ۇيعىر انا قىتايعا قاراپ قالعان ەدى، انا قىتاي: “نەمەنە، ۇيرەنۋگە كىرگىڭ كەلىپ جۇرمە؟” دەپ ەدى، ول ۇيعىر جۇگىرىپ ۇيىنە كىرىپ كەتتى. اقشاسىن قىزى كەلىپ الدى.
5. مەشىتتەردىڭ قيراتىلعانىنا باسىندا سەنبەدىم، əدەيى ءبىر قاسىمداعى (جۇمىس ورنى كورلا) مەشىتكە باردىم، بارسام تەك سىرتقى قابىرعالارى قالىپتى، ءىشى جوق. قاسىمدا ءبىر قىتاي مەنى مۇسىلمان ەكەن دەپ قالدى، əزىلدەپ: “ءىشى جوق ەندى، ىشىنە كىرىپ، ناماز جاساي بەر” دەپ كۇلىپ كەتتى.
6. ەسىكتەن كىرۋ كارتوچكاسى (门进卡) دەگەن بولادى، ول بولماسا دۇكەندەرگە كىرە المايسىز، ءəرى تەك بەلگىلەگەن دۇكەننەن عانا الا الاسىز، مىسالى مەنىڭ كارتوچكاممەن تەك ءۇيدىڭ استىنداعى دۇكەن مەن بازارداعى دۇكەننەن عانا زات، ازىق تۇلىك الا الامىن. باسقا جەردەن الا المايمىن. ويتكەنى ەسىكتەن كىرۋ كارتوچكاسى باسقا دۇكەنگە قابىلدامايدى، شيقىلداپ قويا بەرەدى. سوندىقتان ول جەردە قانشا باعا قويادى، امالسىز سول باعانى تولەيمىن.
7. بۇرىن اسحانالاردا حالال دەيتىن بەلگى بار ەدى، قازىر ەشقانداي بەلگى جوق. قىتايدىڭ اسحاناسى مەن ۇلتتىقتىڭ اسحاناسىندا ايىرماشىلىق جوق. تەك اسپازداردىڭ ءتۇرى ارقىلى اجىراتامىز.
8. ءبىر كۇنى بازارعا بالام ەكەۋىمىز كىردىك، قولىمدا 0.5 سۋ بار ەدى، ەسىكتە تەكسەرۋشى سۋدى اشىپ ءىشۋىمدى بۇيىردى. مەن ءىشتىم، سوسىن بالام بالمۇزداق جەمەكشى بولىپ، جۇگىرىپ سىرتقا شىعىپ كەتتى، مەندە ونىڭ ارتىنان شىقتىم، قايتا بازارعا كىردىم، ەسىكتىڭ الدىندپعى كۇزەتشى ماعان سۋدى قايتا ءىشۋىمدى بۇيىردى، قايتا ءىشتىم، بازاردان شىعاردا ماعان سۋدى قايتا ءىشۋدى بۇيىردى، مەن جىندانىپ كەتتىم، əيەلىمە قوڭىراۋ شالسام، əيەلىم سول كۇزەتشىلەردىڭ ايتقانىن ىستەۋدى بۇيىردى، əيتپەسە ۇيرەنۋگە كەتىپ قالۋىم مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتتى.
9. ۇيرەنۋدە ءشيدىڭ جəنە جينالىستىڭ سوزدەرىن جاتتايدى. كىم ەرتە جاتتاپ شىقسا سول ەرتە شىعادى، ورتاشا 3 ايدا ءبىر تەست الىپ شىعارادى. بىراق ۇيرەنۋدەن شىققاندار بولسىن، وقىتۋشىلارى بولسىن ىشىندە نە بولعانى تۋرالى ءتىس جارىپ ايتپايدى بىزگە. ولار تەك :”ولسەك تە ايتپايمىز” دەيدى. باسقا ءسوز الا المايسىڭ.
10. قازىر جۇمىستان شىعۋىڭا بولمايدى. جۇمىستان شىعۋ ارىزىن جازساڭ، 3 اي نە ودان ۇزاق مەرزىمگە ۇيرەنۋگە كەتەسىڭ.
11. قىتايدان كەتەر كەزدە، شەكارادا تۇرعانىمدا، كەدەن قىزمەتكەرى ءبىر ۇيعىر جىگىت ەكەن، مەنى جەكە بولمەگە شاقىردى، ءəرى ماعان ساقالىمنىڭ ءوسىپ كەتكەنىن ايتتى. مەن ءوزىمنىڭ ۇيعىر ەمەس، قىتاي ەكەنىمدى ايتقاندا ول ءتىپتى جىنداندى، مەنى ساقالىمدى دەرەۋ الماسام، ۇيرەنۋگە كەتەتىنمدى ەسكەرتتى، مەن امالسىز جۇگىمنەن ساقال قىرعىش الىپ، سول بولمەدە ساقالىمدى الدىم، سوڭىنان شەكارادان شىقتىم.
ازات ەركىن. 15.06.2018. استانا.
